Fes

Maandag 3 december

Onze volgende stop is Fes. Het ligt op zo een kleine 50 km van de camping. Fes is de grote broer van Meknes, met een beroemde medina en er zijn leerlooierijen waar volgens een oude traditie leer wordt gelooid.

We zijn rond negen uur op pad en als we in Fes aankomen is het al een gekkenhuis met honderden auto’s om je heen.

 De GPS had ik thuis geladen met een Open Street map. Hij doet redelijk dienst al is hij niet helemaal betrouwbaar. Daarnaast hebben we een kaart, leuk voor de doorgaande wegen, niet goed genoeg voor een stad. Ik vind via de GPS een parkeer plaats. Als we ergens stil staan richting centrum, worden we aangesproken door iemand, die ons naar een parkeerplaats wil wijzen. Het zou een openbaren parkeerplaats zijn bij de Medina. De man op brommer leidt ons in dezelfde richting als de GPS, dus het zit wel goed. Op de parking aangekomen ontpopt hij zich toch weer als gids voor Fes en dat willen wij niet. We weten hem ervan te overtuigen, dat wij alleen door de Medina willen zwerven en graag willen verdwalen. Als we de parkeerplaats betaald hebben, lopen we richting stad. Natuurlijk blijft hij ons achtervolgen met zijn brommer, maar op zeker moment geeft hij het op. Gelukkig want de GPS doet goed dienst en we willen koffie. Er is hier lekkere koffie te krijgen. Meestal zitten er alleen mannen in een café. We vinden een leuke gelegenheid en genieten van de koffie.

Onderweg naar de medina komen we langs een gebouw waar plaatselijke, vaak oude  ambachten worden onderwezen en producten worden verkocht. Het: “Centre de formation et de qualification dans les metiers de làrtisanat”. Het is een prachtig gebouw met mooi tegelwerk en een binnentuin. Daaromheen ruimtes waar handwerkslieden bezig zijn. We zien mannen bezig met het maken van mozaïek stukjes, die later dienst doen in een vloer of een fontein. Door te kloppen met een scherp houweeltje kunnen ze de tegels zo breken, dat het gewenste patroon/stukje overblijft. Dit past later  in het totale werkstuk.  Ze zitten op een kussen met oude lappen op schoot om de stukjes en het gruis op te vangen.
 

Verderop een koperdrijver, waar ze prachtige lampen, fonteinen, bedomrandingen en kleine gebruiksvoorwerpen maken. Het koper wordt eerst bewerkt en dan met een houten hamer in vorm gedreven. Verderop een bouwer van muziek instrumenten. Hier bouwen ze de traditionele Marokkaanse luit “oud” en violen. De luit wordt van cederhout gebouwd een nationaal product. Het zijn echte juweeltjes.

 Er zijn weverijen voor tapijten en een kleding atelier. Er wordt met de hand geborduurd op kaftans en djellaba’s. Natuurlijk ontbreekt de pottenbakker niet. Want aardewerk is overal te koop in Marokko. De tahini is een nationaal product.

Dit is allemaal zo leuk te zien en stom toevallig dat we er langs liepen, want het staat niet in een boekje.  We kopen er een houten flamingo, het Airstream logo dat staat voor rust en vrijheid.

Daarna de medina in, dit is een heel grote souk. We komen door de brillensouk, de tapijten souk, de elektrische souk, de brood en gebak souk, de kleding souk, de pantoffel souk, de schoenen souk, de kruiden souk, de snoep souk, de slager souk, de leer souk en ga zo maar door.

Ik kijk mijn ogen uit, prachtige kaftans, in mooie kleuren en rijk geborduurd. Ze staan op grote poppen en het ziet er erg elegant uit. Ik vraag me wel af wie dit draagt, want de vrouwen zijn klein en vaak wat gezet. Op straat komt je dit niet tegen en lijkt het kwa bevolking meer op een Rotterdams of Kanaaleiland straatbeeld. Een Medina is een wirwar van supersmalle straatjes. De winkeltjes zijn klein van 6 tot 15 vierkante meter. Maar het is druk en levendig. We worden als toerist iets vaker aangesproken. Madame “vien voir” . (kom kijken). We lopen rustig door want in principe heb ik niets nodig.

Bij een leuk restaurant besluiten we te lunchen. Het is half twee. We zitten op een gezellige binnenplaats, smaakvol ingericht. We kiezen voor een kip met citroen tahine, daarbij lekkere thee. Heerlijk.

Dan op weg naar de Tannerie het leerlooiers gedeelte. De GPS wijst ons onze weg en het gaat goed, ondanks het feit dat de huizen hoog zijn. Even weet ik het niet en onmiddellijk staat er een jongmens, die zegt waar we heen moeten. Hij loopt met ons op en ik zeg meteen dat ik geen gids wil. Hij zegt dat hij werkt in de leerindustrie en geen gids is. We komen uit op een plein waar overal aan de huizen huiden hangen te drogen. Ook liggen ze plat in het stro op de daken. Heel veel huiden. Via een winkel komen we op een dakterras en kunnen we op het bedrijf kijken. Overal kuipen met chemicaliën, (duivenpoep en koeienpies) en een overflow systeem. Dit voert de vloeistof af naar een riool. Er zijn kuipen met wit spul erin, voor het looien en kuipen met kleurstoffen (saffraan, indigo en een kleurstof uit klaprozen) voor het kleuren van het leer. Mannen werken met blote benen in de bakken, sommige zijn beter beschermd met een rubberen pak, laarzen en handschoenen. Mensen schijnen er ziek van te worden, maar het wordt al eeuwen zo gedaan en brengt welvaart aan de stad. Wel wordt het water beter gefilterd van zware metalen. Vroeger ging al het spoelwater de grond in. 

Natuurlijk staat de ‘’gids” ons weer op te wachten en wil geld. Ik heb hem tien keer verteld, dat ik geen gids wil en dus lopen we door richting auto. We zijn nog geen bedelende kinderen tegen gekomen, maar nu komt er toch af en toe een handje voor een dirham. Ik vraag aan hen ook een dirham en ze kijken me raar en verschrikt aan. Lopen meteen weg, is dus een goede methode. 

Leerlooierij

Het drogen van de huiden

Terug rijden we een prachtige route door een bergpas. Hier en daar is de weg weggeslagen door de regen van de afgelopen tijd. Ook veel kuilen, of een zandpad, maar wel iets waar onze Pajero zich thuis voelt. Het landschap is schitterend. We komen door authentieke bergdorpen met zwaar gesluierde vrouwen. De huizen zien er kaal uit van binnen, tenminste voor zover we naar binnen kunnen kijken. De koeien worden naar stal gedreven en er lopen veel mensen en ezels langs de weg. De duisternis valt snel en rond zeven uur zijn we moe en voldaan terug in de caravan.